19 lipca 2019 r. w piątek o godz. 20.00 w ramach Świętolipskich Wieczorów Muzycznych na organach zagrała Renata Lesieur (Litwa). Na oboju swoją grą towarzyszyła Maria Banaszak.
Jako pierwsza zabrzmiała Suita Gotycka na organy, Suite Gothique op. 25, Léona Boëllmana, która powstała w 1895 r. Léon Boëllman zapisał się w historii jako kompozytor muzyki organowej, utworów fortepianowych i pieśni. Żył i działał na przełomie wieku XIX i XX we Francji. Suita Gotycka to swego rodzaju nawiązanie do wzoru suity barokowej, popularnej w muzyce wieku XVII i XVIII. Usłyszymy cztery części utworu: Introdukcja, Menuet, Modlitwa i Toccata. Dźwięki Modlitwy mogą wydać się Państwu znajome. Ten liryczny i piękny fragment często wykonywany jest podczas uroczystości ślubnych.
Powróciła w dzisiejszym koncercie muzyka Stanisława Moniuszki. Przypomnijmy, że obchodzimy obecnie Rok tego kompozytora dla uczczenia jego 200-tnej rocznicy urodzin. Wspominamy Moniuszkę jako twórcę muzyki organowej, której poświęcał swą uwagę podczas lat wileńskich, zanim przybył do Warszawy i zdobył sławę jako kompozytor dzieł operowych. Stanisław Moniuszko swe kompozycje organowe często opierał na motywach znanych pieśni religijnych. Nie inaczej jest w przypadku dwóch preludiów organowych, z których jedno zabrzmi w tej chwili.
Warto podkreślić, że muzyka organowa Litwy nie pojawia się często w repertuarze koncertowym. Mieliśmy zatem szczególną okazję do poznania dzieł twórców tego kręgu. Jako pierwsza zabrzmiała kompozycja Adoramus te, której twórcą jest Česlovas Sasnauskas. Działał jako organista w Wyłkowyszkach i Petersburgu, zmarł w roku 1916, zasłynął jako twórca muzyki organowej, kantat, opracowań pieśni litewskich i Requiem.
Jouzas Naujalis – litewski kompozytor, organista, dyrygent chórów i pedagog, działał w Kownie i Wilnie, był m.in. współtwórcą koweńskiego Konserwatorium Muzycznego i jego dyrektorem. Przez wiele lat piastował stanowisko organisty i chórmistrza w Katedrze w Kownie aż do swej śmierci w roku 1934. Pisał głównie muzykę religijną, wokalną i wokalno-instrumentalną. Jego Marzenie na organy (litewski tytuł Svajone) to pewnego rodzaju wyjątek w tej twórczości - kompozycja nawiązująca do romantycznej miniatury instrumentalnej, wzruszająco piękna w swej formie, ukazująca różnorodność kolorystyki brzmienia organów.
Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, najbardziej znany z tej trójki kompozytorów, poświęcił swój talent muzyce większego formatu – utworom orkiestrowym i instrumentalnym, poematom symfonicznym, sonatom, kwartetom, dziełom fortepianowym. Napisał ich blisko 400. Był nie tylko kompozytorem, ale także malarzem. Tu wykazywał również niezwykłą aktywność – dzieł malarskich namalował blisko 300. Wszystkiego tego dokonał w bardzo krótkim życiu – zmarł w roku 1911, mając zaledwie 36 lat. Warto wspomnieć, że często komponował zainspirowany dziełami malarskimi i odwrotnie, cykle malarskie układał w kompozycje wzorowane na muzycznych gatunkach, np. Cykle sonat: Sonata węża, Sonata morza, Sonata piramid. Uznawany jako malarz za przedstawiciela symbolizmu i jednego z prekursorów abstrakcjonizmu, Čiurlionis kompozytor wsławił się jako twórca rodzimej artystycznej muzyki litewskiej, eksperymentujący z nowym językiem muzycznym nawiązującym do atonalności i serializmu.
Po dźwiękach litewskiej muzyki organowej zabrzmiało coś z klasyki gatunku. Utwór Carla Philippa Emanuela Bacha Sonata a-moll na flet solo (tu w transkrypcji na obój) to dzieło jednego z synów wielkiego Jana Sebastiana Bacha. Carl Philip Emanuel należał do starszych dzieci Jana Sebastiana (urodził się jako drugi syn mistrza, zmarł w roku 1788), przez blisko 30 lat przebywał na dworze Króla Fryderyka II Wielkiego w Berlinie i Poczdamie. Służył tam jako królewski klawesynista i twórca muzyki instrumentalnej. Z tego też czasu pochodzą jego kompozycje na flet (sonaty i koncerty), instrument którego miłośnikiem i wirtuozem był sam król Fryderyk. Sonata a-moll, którą za moment usłyszymy, reprezentuje styl galant w muzyce. To kompozycja o jasnej, przejrzystej harmonii, śpiewnej melodii i prostej, proporcjonalnej budowie, urzekająca swą elegancją, lekkością i polotem.
Powróciliśmy na chwilę do francuskiej muzyki organowej: Elevatione, Cantilene Nuptiale, Grand Chorus Théodore’a Dubois, twórcy związanego z Paryżem, następcy wielkiego Césara Francka na stanowisku organisty w kościele św. Klotyldy, dyrektora paryskiego konserwatorium, zmarłego w roku 1924.
Na koniec dzisiejszego koncertu zabrzmiałą kompozycja Maxa Regera, wybitnego twórcy niemieckiej szkoły organowej przełomu XIX i XX wieku. Jego Introdukcja i Passacaglia d-moll wprowadzą nas w nieco mroczne dźwięki organów, zaskakujące pełnymi napięć współbrzmieniami, dynamicznymi kulminacjami i niezwykle gęstą fakturą. Pojawi się tu także bliska inspiracjami dziełami Jana Sebastiana Bacha (szczególnie jego organową Passacaglią i fugą c-moll), Bacha, który był dla Regera w całej jego twórczości niekwestionowanym mistrzem i kompozytorskim wzorem.
Koncertu wysłuchało około 250 osób.
fot.: Grzegorz Stępień